رمان مسخ اثر فرانتس کافکا در کنار اثری که بعد از مرگ او چاپ شد، یعنی محاکمه، یکی از شناخته‌شده‌ترین کارهای اوست. مسخ داستان زندگی گرگور سامسا را روایت می‌کند. او یک روز صبح از خواب بیدار می‌شود و متوجه می‌شود نه‌تنها از قطاری که باید برای سفر کاری خود به آن می‌رسیده جامانده بلکه مشکل بزرگ‌تری هم برای او به وجود آمده است: به یک حشره تبدیل‌شده است. به‌هرحال کافکا با صراحت در متن رمان ذکر نمی‌کند که مرد به سوسک تبدیل می‌شود یا نه. این ماجرا به‌طور نمادین زندگی گذشته‌ی سامسا و زندگیِ حال و حاضر او را شرح می‌دهد و درد و رنجش را توصیف می‌کند.

اما رمان مسخ ورای فضای تاریک و نگران‌کننده‌ی مردی که به حشره‌ی رقت‌انگیزی تبدیل‌شده، پیام‌های زیادی دارد. این داستانِ نمادین درباره‌ی مرد جوانی است که نان‌آور خانواده است و ناگهان دچار یک بیماری (تبدیل‌شدن به یک حشره) می‌شود؛ عکس‌العمل خانواده‌اش به این ماجرا (اندوه، سرافکندگی، استقامت، ناسازگاری و سپس نفرت) و مرگ نهایی او که حس «آرامش و آسودگی» را برای خانواده‌اش به همراه دارد در داستان توصیف‌شده است. این داستان درباره‌ی فردی است که به بیماری‌ای دچار می‌شود که هیچ کنترلی بر آن ندارد و حتی نمی‌داند چطور ادامه پیدا می‌کند و چه تأثیری بر زندگی او و خانواده‌اش می‌گذارد.

در ابتدای کتاب ممکن است به نظر برسد که گرگور سامسا و تغییر شکلی که دچار آن می‌شود، استعاره‌ای از بیماری سرطان و یا بیماری‌هایی شبیه به آن است، اما در واقع وقتی ناامیدیِ خانواده از شرایط و تغییر ظاهر او را به‌حساب می‌آوریم در احتمالات خود شک می‌کنیم. به‌هرحال درک این رمان برایمان آسان‌تر خواهد بود اگر آن را به بیماری خاصی ربط ندهیم. هرچه جنبه‌ی انسانی داستان بیشتر می‌شود، درک عکس‌العمل مدیر گره گور، والدین او، خواهرش، خدمتکارانش و سپس سه مستأجر آنها برای خواننده آسان‌تر می‌شود.

 بااین‌حال، نیمه‌ی انسانیِ داستان به خاطر اتفاقات نامعقول تا حدی محدود باقی می‌ماند. گرگور ناگهان بی‌هیچ دلیل مشخصی به یک حشره‌ی بزرگ تبدیل می‌شود. کافکا هرگز درباره‌ی مجازات یا این‌که گرگور پیش از روزی که به حشره تبدیل شود «پسر بدی» بوده حرفی نمی‌زند. همه‌ی شخصیت‌های داستان ازجمله خود گرگور، واکنشی غیرمنطقی نسبت به تغییر شکل او دارند. هیچ‌کدام از آن‌ها نه از خود می‌پرسند که چرا ظاهر گرگور تغییر کرده، نه حتی در اولین برخورد از ظاهر او حیرت می‌کنند. واکنش طبیعی در آن لحظه، ترس و شاید ناامیدی است. مدیر گرگور و پدرش شاید تنها کسانی هستند که ابراز ترس می‌کنند اما مادرش تنها به‌سادگی غش می‌کند؛ که بیان آن است که او دچار شوک شده اما وقتی به هوش می‌آید هیچ نشانه‌ای از شوک و ترس در رفتارش دیده نمی‌شود. خواهر گرگور اما این موضوع را می‌پذیرد و زن مستخدم به آن‌ها التماس می‌کند که بگذارند ازآنجا برود.

از تغییر شکل گرگور و اثری که روی او می‌گذارد، هم می‌توان برداشتی نمادین داشت و هم خیر. روند این تغییر تمام روابطی که میان ذهن گرگور و بدن اوست را از بین می‌برد. درحالی‌که بدنش یک حشره با تمام ویژگی‌هایی آن است، مغزش، مغز انسان باقی می‌ماند، با همان پیچیدگی در روند تفکر که خواننده در طول کتاب آن را حس می‌کند. فرد باید گسترده‌تر بیندیشد و درباره‌ی این موضوع فکر کند که رمان کافکا چگونه عدم ارتباط میان مغز و بدن انسان را در روزگار مدرن نشان می‌دهد. درباره‌ی این‌که چگونه همه‌ی ما با مغزی زندگی می‌کنیم که ماهیتی کاملاً متفاوت با حرکات بدنمان دارد و اینکه چگونه هر یک نیازهای متفاوتی دارند و البته این مسئله می‌تواند با انتقاد و مخالفت‌هایی روبه‌رو شود. چنین چیزی طبیعت ادبیات است.

علی‌رغم تمام پوچی‌ها و اتفاقات نامعقولی که در مسخ رخ می‌دهد این اثر یکی از شناخته‌شده‌ترین رمان‌های کافکا باقی می‌ماند. ترکیب نمادین و نامعقول این کتاب همان چیزی است که رمان را پیچیده و جالب می‌کند. بااین‌همه این کتاب موردعلاقه‌ی همه نیست و این موضوع هم به روش مشابه می‌تواند توضیح داده شود، هرکسی علاقه ندارد کتابی شبیه مسخ را بخواند و با این وجود این کتاب هنوز هم ارزش خواندن را دارد. هیچ‌وقت نمی‌دانید چه زمان ممکن است از مطالعه‌ی کتابی عجیب لذت ببرید.

اولین ترجمه‌ی این اثر از روی نسخه‌ی فرانسوی و به قلم صادق هدایت منتشر شده است. ترجمه‌ی دیگر از فرزانه طاهری در سال 1368 توسط انتشارات نیلوفر منتشرشده که از زبان انگلیسی بوده است. ترجمه‌ی دیگر از علی‌اصغر حداد و از متن اصلی آلمانی و توسط نشر ماهی به چاپ رسیده است.

جهت خرید هر یک از کتاب‌ها بر روی عبارت مورد نظر کلیک نمایید:

کتاب مسخ-مترجم: صادق هدایت-ناشر: جامه‌دران,

خرید کتاب مسخ | درباره‌ی مسخ-مترجم: فرزانه طاهری-ناشر: نیلوفر,

کتاب مسخ و داستان‌های دیگر-مترجم: علی‌اصغر حداد-ناشر: ماهی,

خرید کتاب مسخ و داستان‌های دیگر-مترجم: صادق هدایت | حسن قائمیان-ناشر: جامی,